Het plan voor een werkeiland voor het winnen van zand uit het IJsselmeer roept veel emotie op. Helaas ging dit ook gepaard met bedreigingen, bejegeningen en mogelijk fysiek geweld. Dat is verwerpelijk en baart het CDA zorgen. Het is onze plicht als volksvertegenwoordigers om te luisteren naar wat er leeft in de gemeenschap. We hebben vragen gesteld, mensen te woord gestaan, mensen opgezocht en zijn naar het gebied geweest. Aan de andere kant is het onze plicht om bestuurlijke verantwoordelijkheid te nemen. Ruim tien jaar geleden verzocht het bedrijf Royal Smals de toenmalige gemeente Gaasterlân-Sleat om een onderzoek te mogen doen naar het winnen van zand uit het IJsselmeer. Daar is destijds unaniem positief mee ingestemd. Meteen is verzocht om ook te kijken wat gevolgen zijn voor natuur, visserij, recreatie, drinkwater, omgeving en zo meer. Royal Smals is aan de slag gegaan. Bewoners, instellingen en organisaties zijn vanaf het begin bij de planvorming betrokken. Aan de overheden is verantwoording afgelegd over het proces en over hoe het bedrijf de inrichting van het werkeiland ziet en welke effecten daar aan kleven. Opvallend is dat onder andere natuurorganisaties, die ook vertegenwoordigd waren in klankbordgroepen zich nu door druk van buiten afkeren tegen het voorstel. Dat is vrij gemakkelijk. Waar blijft hun verantwoordelijkheid? Uit de milieu effect rapportage (MER) bleek dat de beoogde activiteit geen significante effecten op beschermde natuur waarde heeft. Aan ons als raadsleden mag je vragen wat wij vervolgens doen met die conclusies. Alle zogenoemde deskundigen ten spijt, voor het CDA is het rapport leidend en mocht bij bezwaar en beroep bij de Raad van State dit anders blijken, dan respecteren we dat uiteraard.
Tussen 2009 en 2019 is er veel veranderd. De bevolkingsgroei zorgt voor een toenemende druk op ruimte, met gevolgen voor bijvoorbeeld de natuur. Zandwinning daarentegen is economisch gezien van nationaal belang. Als CDA hebben we rentmeesterschap als kernwaarde, dus vraagt dit om zorgvuldige afwegingen. De ondernemer heeft alle wegen op de juiste wijze bewandeld. Aan alle eisen binnen wet- en regelgeving wordt voldaan. Dit wordt nog eens bekrachtigd door een brief van minister Cora van Nieuwenhuizen, waarin ze reageert op vragen van Kamerleden. In de laatste fase van het proces is felle tegenstand ontstaan. Natuurlijk plaatst ook het CDA vraagtekens bij de belastbaarheid van de natuur in het IJsselmeer. Denk aan windmolens en de beoogde vliegroutes van en naar Lelystad. Daar moeten we scherp naar kijken. Bij rentmeesterschap past in de ogen van het CDA echter ook, dat je gemaakte afspraken nakomt. Richting onze burgers, maar ook naar bedrijven. Wegzetten van Royal Smal als een niet integer bedrijf is eenzijdig. Het tegengestelde blijkt niet alleen uit het hele proces, maar bijvoorbeeld ook de forse bijdrage voor het bergen van het vliegtuigwrak bij Lemmer in 2016. Nut en noodzaak van zandwinning blijft een afweging van de onderneming. De gemeente moet zorgen dat er geen negatieve effecten ontstaan. Het MER-rapport is daar ook specifiek voor opgesteld en is een wezenlijk onderdeel van besluitvorming. Het jaarlijkse bedrag van honderdduizend euro dat de gemeente in de toekomst ontvangt speelt daarbij geen rol. Bovendien komt het geld niet op de eigen rekening, zoals wordt beweerd, maar gaat in een fonds dat wordt aangewend voor natuur en duurzaamheid.
Een particulier initiatief in het zicht van de haven de nek omdraaien kan met alle genoemde argumenten niet. De praktijk is echter weerbarstiger gebleken.
Jan van Zanden,
fractievoorzitter CDA De Fryske Marren
