LEMMER – In de eerste helft van dit jaar zijn er bij het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum (NVIC) 67 meldingen binnengekomen van gezondheidsklachten na het gebruik van lachgas. Verreweg het grootste deel van de gebruikers zijn jongeren. Het is een ontwikkeling die gemeenten snel willen stopzetten.
Minder geld voor nieuw beleid
“De tijd dat we de gevolgen van lachgasgebruik kunnen bagatelliseren, is voorbij”, zegt burgemeester Fred Veenstra van gemeente De Fryske Marren. “Actie is nú nodig.” Zijn opmerking komt niet uit de lucht vallen. Net als in de rest van Nederland, is in De Fryske Marren en in buurgemeente Súdwest-Fryslân het gebruik van dit genotsmiddel door jongeren in de afgelopen jaren toegenomen. Terwijl het tegelijkertijd steeds duidelijker wordt hoe schadelijk dat voor hun gezondheid kan zijn. “We hebben als samenleving de taak om onszelf daarover goed te informeren”, vult Jannewietske de Vries, burgemeester van gemeente Súdwest-Fryslân aan. “Onwetendheid is in dit geval een groot risico.”
Dromerige roes
De naam van het middel verklapt het al: lachgas kan je lacherig maken. Maar de reden dat het populair is, is met name de kortdurende, dromerige roes die je ervan krijgt. In die maximaal vijf minuten voel je je vaak heel fijn. Lachgas heeft echter nog meer effecten. Die kunnen voor iedereen anders zijn, afhankelijk van bijvoorbeeld hoe iemand zich voelt en hoe gezond iemand is. Zo gebeurt het regelmatig dat mensen tijdens die korte roes hun omgeving waziger zien. Geluid lijkt langzamer te gaan en anders te klinken. Het komt zelfs voor dat gebruikers dingen zien en horen die er niet zijn. Misselijkheid, verwardheid en duizeligheid als gevolg van een zuurstoftekort zijn bekende uitwerkingen, net als hoofdpijn en een slap gevoel in de armen en benen. Ben je verkouden terwijl je lachgas inademt, dan kan je trommelvlies springen.
Schade aan ruggenmerg
De meeste van deze effecten verdwijnen snel. Maar er is nog weinig bekend over mogelijke schadelijke gevolgen op de langere termijn. Dat wil zeggen, voor mensen die lachgas slechts af en toe gebruiken. Want wat inmiddels wél duidelijk is, is dat grootgebruikers van dit gas zichzelf ernstig letsel kunnen toebrengen. Lachgas zorgt namelijk voor een afname van vitamine B12. Een tekort daarvan kan leiden tot blijvende schade aan het ruggenmerg. Dat uit zich onder meer in spierzwakte, een verminderde conditie en tintelingen in de handen en voeten. Eén keer overmatig gebruik van lachgas kan daar al genoeg voor zijn. Bovendien zijn er aanwijzingen dat het gas bij veelvuldig gebruik direct invloed kan hebben op het ontwikkelend brein.
Mens en milieu de dupe
Het risico op negatieve effecten is nog groter wanneer lachgas genuttigd wordt in combinatie met alcohol of andere verdovende middelen. Die zorgen er namelijk voor dat gebruikers nóg minder zuurstof binnenkrijgen. Daarnaast zijn er mensen die ‘met lachgas op’ achter het stuur gaan zitten, wat al tot diverse verkeersongelukken heeft geleid. Ook aan het inademen van het middel zijn risico’s verbonden. Doe je dat direct uit een patroon of cilinder in plaats van met een ballon, dan kan het ijskoude gas delen van de mond en de luchtpijp bevriezen. Verder is ook het milieu de dupe van het gebruik van lachgas. De felgekleurde ballonnen en metalen patronen waar jongeren het gas mee inhaleren, gooien zij na gebruik vaak gewoon op straat of in de natuur.
Aandachtspunt bij evenementen
Het feit dat het makkelijk is om aan lachgas te komen, draagt eraan bij dat veel jongeren de risico’s onderschatten. “Ze denken: het is legaal, dan zal het toch wel meevallen?”, vertelt Thea Banga, medewerker openbare orde en veiligheid bij gemeente De Fryske Marren. “Een keer lachgas uitproberen, bijvoorbeeld tijdens een festival, is nu nog te laagdrempelig.” Beide gemeenten willen daarom de beschikbaarheid ervan doen afnemen. Dat doen zij allereerst door het een aandachtspunt te maken bij elk evenementenoverleg. Zo’n overleg vindt plaats tussen alle partijen die een rol hebben bij het waarborgen van de veiligheid tijdens een groot evenement: de gemeente, de politie, de Veiligheidsregio Fryslân, de brandweer, de beveiliging en de organisator. Banga: “Wij geven dan bij de organisator aan dat we liever niet willen dat tijdens het evenement lachgas wordt verkocht. Gelukkig zijn de meesten het met ons eens. Maar sommigen willen hun winstgevende handel niet kwijtraken en verkopen het middel toch. Bij die evenementen letten onze EHBO’ers extra op symptomen van lachgasgebruik.”
Focus op voorlichting
Gemeente De Fryske Marren onderzoekt momenteel hoe een verbod op de verkoop van lachgas een plek in de evenementenvergunning kan krijgen. Diverse andere gemeenten, waaronder Súdwest-Fryslân, hebben die stap inmiddels gezet. Niettemin moet de focus vooral liggen op voldoende voorlichting, zeggen beide burgemeesters. “Organisatoren van evenementen hebben daar zelf een rol in, door bezoekers te wijzen op de risico’s van lachgas”, vindt De Vries. “En ouders wil ik oproepen om goed op de hoogte te zijn van wat lachgas doet en de gevaren en gevolgen met hun kinderen te bespreken.” Veenstra: “Daarnaast kunnen wij op grotere schaal aandacht vragen voor dit probleem, via de GGD of de landelijke politiek. Bijvoorbeeld met een campagne gericht op jongeren en ouders. Hoe meer we de negatieve effecten van lachgas kunnen benadrukken, hoe beter.”
Drie feiten over lachgas
Lachgas (met de scheikundige naam N2O) is een kleurloos, zoet ruikend en smakend gas. Vroeger werd het gebruikt om mensen onder narcose te brengen. Tandartsen en ambulancepersoneel zetten het middel tegenwoordig soms nog steeds in als pijnstiller.
Mensen die lachgas recreatief gebruiken, doen dat meestal met een ballon. De ballon vullen zij via een slagroomspuit met lachgas uit metalen patronen. Het vullen kan ook met een lachgascilinder. Vervolgens zetten ze de ballon aan de mond, om het gas in- en uit te ademen.
Sinds 2016 valt lachgas niet meer onder de Geneesmiddelenwet, maar onder de veel minder strenge Warenwet, net als voedingsmiddelen. Hierdoor is het nu makkelijk en goedkoop verkrijgbaar.
